ادب صنعتی

بسم الله الرحمن الرحیمتاریخ شفاهی خُمّی به روایت اهالیِ روستای خُمّیدکترمحمد حسن صنعتی1402ه.ش.اشاره مدتی بود که می خواستم تاریخ شفاهی خمی ، روستایی را که در آن زاده شده ام ( و در 14 کیلومتری شهرستان بردسکن واقع شده ) به رشته تحریر در آورم. در آخرین روزهای سال 1401 و نخستین روزهای سال 1402 توانستم – در قالب طرح شفاهیِ خمی پژوهی - با تنی چند از مردم روستا که آنها را مستقیم یا غیرمستقیم صاحب خاطرات یا اطلاعاتی در این زمینه می دانستم گفت و گو کنم و مستندات صوتی این تاریخ شفاهی را فراهم آورم.البته یکی از راویان بزرگوار ، خود خاطرات خویش را به نگارش در آورده و فرستاده است . روشن است که در این روایتها هر کس از منظری به موضوع نگریسته است . تاریخ شفاهی هم یک اثر برساختنی نیست. عین آنچه در باور گویندگان بوده و بنا به شنیده ها بیان شده و با شاکله شکلی و محتوایی تاریخ شفاهی تناسب داشته باشد به نگارش در می آید. حاصل ، منشوری است که هر وجه آن موضوع را به رنگی متفاوت بازتاب می دهد و ممکن است در منشورِ روایتی که پدید می آید روایتها یکدیگر را تایید یا تصحیح کنند. بدیهی است که چنین روایتهایی قابل نقل هست اما قابل نقد هم هست . به همین علت هم قابل استنادِ مطلق نیست ، و دارای سندیت نسبی است . مع الوصف نمی توان اجازه داد که این خرده روایتها که محورهای اصلی آنها تا حدود زیادی ترسیم گر تاریخ یک سرزمین است و هماهنگی اجمالی با یکدیگر دارند ، بیش از این در غبار و گذر زمان مشمول فراموشی شود ، که این فراموشی به معنای غفلت ما از اصل ها و اصالتها است . و اما چند نکته دیگر : راوی ها چنان که متداول بوده و به زبان خودشان گفته اند : "زن" فلانی . منظورشان خانم فلانی است یا همسر فلانی . امیدوارم این تعبیر روان ادب صنعتی...

با علی بن ابی طالب(ع) در شبهای قدر ، و یک کتاب (6) از دانشمند هندی تبار امتیازعلیخان عرشی ، سال 1363 در ردیف انتشارات امیرکبیر کتابی منتشر شده است به نام استناد نهج البلاغه ، به ترجمه ، تعلیقات و حواشیِ دکتر سیدمرتضی آیت الله زاده شیرازی ، محققی که به رسم ادب ، ترجمه ارزنده خود را به روان پاک پدر ، مرحوم آیت الله میرزاسیدمحمدحسین شیرازی تقدیم کرده است. مندرجات کتاب پس از پیشگفتاری ، در این بخشها قرار گرفته اند : بررسی اسناد و مدارک نهج البلاغه ، منابع دیگر نهج البلاغه ، مدارکِ نامه ها ، مدارک و منابعِ سخنان حکمت آمیز ، تذکر ، کتاب شناسی و فهرست اعلام . از 6 صفحه توضیح بخش "تذکر" فهمیده می شود که شریف رضی اولین کسی نیست که به کار گردآوری خطبه ها ، نامه ها و سخنان حکمت آمیز امام علی (ع) اهتمام نموده است و پیش از او تنها در 4-5 قرن نخست تاریخ اسلام ، 21 نفر از پژوهندگان و دانشمندان مسلمان به این مهم پرداخته اند. با توجه به آنکه امتیاز علیخان دانشمندی است که – حتی تاکنون – صرفا برای اهل تحقیق شناخته شده است ، انتظار می رفته که در همان ابتدای کتاب معرفی نامه مستقلی برای شناساندن ایشان در بین الدفتین کتاب قرار گیرد. البته این نقیصه در حد چند سطر در پیشگفتار مترجم محترم برطرف گردیده است : کتاب حاضر تالیف دانشمند گرانمایه شادروان امتیاز علیخان عرشی محقق و کتاب شناس نامدار از مردم سرزمین هندوستان است که به وسیله استاد عامر انصاری (هندی) به عربی ترجمه شده است . این اثر ارزنده برای نخستین بار در مجله ثقافه الهند ، نشریه روابط فرهنگی هندوستان ، شماره 4 ، ج8 ، دسامبر 1957م.در دهلی نو منتشر شد (امتیاز علیخان عرشی ، استناد نهج البلاغه ، ترجمه دکتر سید مرتضی آیت الله زاده شیرازی ، چ اول ، ته ادب صنعتی...

با علی بن ابی طالب(ع) در شبهای قدر، و یک کتاب (7)مرد نامتناهی ، علی بن ابی طالب علیه السلام نوشته حسن صدر است . این کتاب ابتدا در سال 1338 نشر یافته و سالها بعد ، چاپ یازدهم آن - با تجدید نظر کامل – سال 1361 در سلسله انتشارات امیرکبیر منتشر شده است. آن گونه که مولف محترم در مقدمه گفته است ، محرک وی در نوشتن این کتاب آن بوده است که در کشور ما به رغم نسبت تشیع به آن ، آن گونه که شایسته است در باره صفات عالیه انسانی و خلقیات والا و ملکوتی علی علیه السلام و علل و موجبات کناره گیری و روش حکومت و سیاست حکم داری و حکم رانی امام کتابی تصنیف یا تالیف نشده است (حسن صدر ، مردنامتناهی علی بن ابی طالب علیه السلام ، چاپ یازدهم ، تهران ، امیرکبیر، 1361، ص5) . وی در انتهای مقدمه می نویسد : شنیده شد که پاره ای از خوانندگان اسم کتاب را نپسندیده اند با این توضیح که نامتناهی خاص ذات پروردگار و برای مخلوق فناپذیر نامتناسب است. توجهات را به این نکته جلب می کنم که منظور من از کلمه نامتناهی این است که شخصیت علی بن ابی طالب (ع) برای هر متتبع و محققی و در چشم بزرگترین دانشمندان و محققین عالم هر چه بکوشند و آنچه درک کنند باز نامتناهی و نامحدود است . کرانه شخصیت مولا در نظر آدمیان و از زاویه دید همه جهانیان ناپیدا و بیحد و بیکران است و گرنه البته علی(ع) مثل هر بنده دیگر خداوند مخلوق و محدود و متناهی است و وصف نامتناهی مطلق مخصوص پروردگار است (همان ، ص7) . نویسنده محترم در دیباچه 4 صفحه ای بر این کتاب به درستی می پرسد : حیرت انگیزتر از علی کیست که جدال و تصادم افکار و عقول در باره او تا حدی است که یک دسته خدایش می خوانند و دسته دیگرش کافر و مطرود می دانند . چه خوب فرمود : " قومی از افراط در محبت من و جمع ادب صنعتی...